पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांनी अलीकडील भाषणात हवामान विभागाच्या (IMD) सतर्कतेमुळे समुद्रात मासेमारी करणाऱ्या लाखो मच्छीमारांच्या कुटुंबांना दिलासा मिळत असल्याचा उल्लेख केला. यामुळे समुद्रात मासेमारी करणाऱ्या मच्छीमारांसाठी अत्याधुनिक तंत्रज्ञानावर आधारित ट्रान्सपोंडर यंत्रणेचे महत्त्व अधोरेखित झाले आहे. ही प्रणाली समुद्रात मासेमारी करणाऱ्या जहाजांवर बसवली जाते आणि ती हवामानाशी संबंधित त्वरित अलर्ट मच्छीमारांपर्यंत पोहोचवते.
ट्रान्सपोंडर यंत्रणेची ओळख
ट्रान्सपोंडर ही स्वदेशी विकसित प्रणाली आहे जी मासेमारी करणाऱ्या नौकांवर बसवली जाते. या यंत्रणेचा मुख्य उद्देश समुद्रात काम करणाऱ्या मच्छीमारांना हवामानाच्या तातडीच्या चेतावण्या देणे, जेणेकरून संभाव्य संकटांपासून त्यांचे संरक्षण करता येईल. याशिवाय, ही प्रणाली सुरक्षा आणि देखरेखीच्या दृष्टीनेही महत्त्वाची भूमिका बजावते.
महत्त्वाचे आकडे
1. महाराष्ट्र, ओडिशा, कर्नाटक, गोवा, दीव, गुजरात आणि आंध्र प्रदेश यासह सात राज्यांमध्ये सध्या 4,000 पेक्षा अधिक नौकांवर ही यंत्रणा बसवण्यात आली आहे.
2. केंद्र सरकारने डिसेंबर 2025 पर्यंत 13 किनारी राज्ये आणि केंद्रशासित प्रदेशांमधील 1 लाख नौकांवर ही यंत्रणा बसवण्याचे उद्दिष्ट ठेवले आहे.
3. सायक्लोन ‘दाना’ दरम्यान, या यंत्रणेने ओडिशातील अनेक मच्छीमारांचे प्राण वाचवले, हे या तंत्रज्ञानाचे यश सिद्ध करणारे उत्तम उदाहरण आहे.
ट्रान्सपोंडर प्रणालीचे फायदे
• हवामान अलर्टसाठी महत्त्वाची:
हवामान बदलांशी संबंधित सतर्कता आणि चक्रीवादळाच्या इशाऱ्यांमुळे मच्छीमारांना वेळेवर बचावाची संधी मिळते. उदाहरणार्थ, सायक्लोन ‘दाना’ दरम्यान या यंत्रणेने अनेक प्राण वाचवले.
• सुरक्षेसाठी उपयुक्त:
मच्छीमारी जहाजांवर ट्रान्सपोंडर असल्याने त्यांच्या हालचालींचे देखरेख, नियंत्रण आणि निरीक्षण करणे सुलभ होते. यामुळे समुद्री सुरक्षाही सुनिश्चित केली जाते.
• सुरक्षितता आणि नियंत्रण:
या यंत्रणेच्या साहाय्याने नौकांची अचूक जागा शोधणे सोपे होते. यामुळे अनधिकृत मासेमारी रोखता येते आणि समुद्रात हरवलेल्या जहाजांचा शोध घेण्यासही मदत होते.
सरकारचा पुढील प्लॅन
भारत सरकारने या तंत्रज्ञानाचा व्यापक उपयोग सुनिश्चित करण्यासाठी देशभरातील सर्व मासेमारी नौकांवर ट्रान्सपोंडर बसवण्याची योजना आखली आहे. यासाठी 1,000 कोटी रुपयांचा निधी मंजूर करण्यात आला आहे.
समुद्रकिनारी भागातील समाजावर परिणाम
मच्छीमारांचे जीवन अधिक सुरक्षित करण्यासाठी हा प्रकल्प महत्त्वाचा ठरत आहे. यामुळे किनारी भागातील मच्छीमारांमध्ये आत्मविश्वास वाढला आहे. शिवाय, स्थानिक अर्थव्यवस्थेलाही चालना मिळत आहे.
निष्कर्ष
पंतप्रधान मोदींच्या भाषणामुळे IMD ट्रान्सपोंडर यंत्रणेच्या उपयुक्ततेवर राष्ट्रीय स्तरावर चर्चा सुरू झाली आहे. मच्छीमारांसाठी ही यंत्रणा जीवनरक्षक ठरत असून, भारतातील समुद्री सुरक्षेला भक्कम आधार देत आहे. अशा तंत्रज्ञानाचा वापर भविष्यातील संकटांवर मात करण्यासाठी प्रभावी ठरेल.
पंतप्रधान मोदी, IMD ट्रान्सपोंडर, हवामान चेतावणी, मासेमारी नौका, समुद्री सुरक्षा, चक्रीवादळ ‘दाना’, मच्छीमार संरक्षण, स्वदेशी तंत्रज्ञान, किनारी राज्ये, ट्रान्सपोंडर फायदे.
0 टिप्पण्या